‘Continuering goede marktpositie WKK, afzwakking op langere termijn’
De marktpositie van netleverende gasmotor-WKK is in 2020 verbeterd ten opzichte van 2019. De overcapaciteit op de Nederlandse elektriciteitsmarkt is verder afgenomen door uitbedrijfname van de Hemwegcentrale en door toenemende export. Gascentrales zijn overwegend prijszettend. Daarnaast werkt de aanpassing van energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE) in het voordeel van gasmotor-WKK. Door deze veranderingen zijn de draaiuren en opbrengsten van netleverende WKK toegenomen.
Op middellange termijn (2023) nemen de opbrengsten van de netleverende WKK iets af door teruglopende draaiuren als gevolg van steeds meer elektriciteit uit zon en wind. Ook de uren waarop de WKK kan draaien, verschuiven door duurzame opwek naar het begin en einde van de dag en in het weekend. Op langere termijn in 2025 ziet de situatie er hetzelfde uit als in 2023. Risico’s met afnemende draaiuren, strenger CO2-beleid en de invloeden van fiscale aanpassingen nemen toe.
Effect coronacrisis
Het inzetten van WKK voor eigen gebruik (belichting) blijft rendabel. Ook deze toepassing van WKK profiteert van de aanpassingen in energiebelasting en opslag duurzame energie. WKK voor eigen gebruik is echter minder gevoelig voor veranderingen in beleid en de markt. De resulterende Barometerstanden zijn weergegeven.
De coronacrisis die vlak voor publicatie is uitgebroken zal waarschijnlijk een stevig effect hebben op de economie. De indruk van BlueTerra is echter dat dit voor de langere termijn een beperkt effect zal hebben op de elektriciteitsvraag en de merit-order op uurbasis. De invloed op de marktpositie van WKK en daarmee op de Barometer is naar verwachting ook beperkt.
Marktpositie 2021
De spark spread voor elektriciteitsproductie in Nederland is verbeterd door de afnemende capaciteit, waaronder de uitbedrijfname van de Hemweg kolencentrale per begin 2020 en toenemende export. Daarnaast hebben de aanpassingen in energiebelasting en opslag duurzame energie de situatie van gas-motor-WKK verbeterd. De situatie van een WKK die draait voor belichting in de nachturen, in combinatie met netlevering overdag blijft zeer gunstig.
Investeren in nieuwe WKK voor alleen netlevering is in het algemeen tot 2021 redelijk rendabel en hangt sterk af van de inpassing. Met eigen gebruik van elektriciteit is WKK zeer rendabel, afhankelijk van de verhouding eigen gebruik en netlevering.
Het versneld uit bedrijf nemen van de (nieuwe) kolencentrales tot circa 25% van het bestaande vermogen levert een aanzienlijke verbetering op voor WKK. Het aantal draaiuren van netleverende WKK stijgt met circa 20%, de gemiddelde prijs stijgt met 10% waardoor de inkomsten met circa 30% stijgen. De terugverdientijd van een nieuwe WKK daalt met ongeveer een jaar (voor de typische WKK in de Barometer van ongeveer 4,4 jaar naar 3,3 jaar). Het effect voor WKK ten behoeve van belichting is kleiner. De terugverdientijd van een WKK voor belichting daalt met ongeveer 0,3 jaar (voor de typische WKK in de Barometer van 2,2 jaar naar ongeveer 1,9 jaar).
Marktpositie 2023
Door toenemende levering van elektriciteit uit zon en wind komen de draaiuren voor gasmotor-WKK onder druk te staan. Ten opzichte van 2021 zullen de draaiuren circa 15% lager liggen. In Q2 en Q3 zullen de prijzen midden op de dag door zon-PV op veel dagen te laag worden voor WKK. In Q1 en Q4 hangt de marktprijs steeds meer af van de productie door windturbines. Het totaal aantal draaiuren neemt af, maar wordt deels gecompenseerd door wat hogere opbrengsten in de uren dat er wel wordt gedraaid.
Het inzetten van de bestaande WKK voor eigen belichting waarmee de inkoop van elektriciteit wordt vermeden, inclusief netkosten en energiebelasting, blijft zeer rendabel en zelfs investeren in een WKK voor eigen belichting is in het algemeen rendabel. Het risico voor afnemende draaiuren voor netlevering speelt bij belichting slechts beperkt een rol.
Perspectief 2025
De situatie in 2025 ligt qua draaiuren en opbrengst op eenzelfde niveau als in 2023, dus 15 á 20% lager dan in 2021. Verwacht wordt dat er nog meer duurzaam wordt opgewekt en dat de export nog verder toeneemt. Deze effecten heffen elkaar enigszins op. Meer duurzame opwek zorgt er voor dat WKK op andere uren gaat draaien en dat het gebruik van warmte en vooral CO2 uit WKK daardoor lastiger wordt.
Door het groeiende vermogen in duurzame energie zal er een groeiende vraag zijn naar flexibel vermogen. Het aanbod van flexibele afname zal naar inschatting van BlueTerra achterblijven waardoor flexibel vermogen zoals gasmotor-WKK een hogere opbrengst uit flexibele inzet kan genereren. Prijzen voor onbalansvermogen zullen naar verwachting stijgen. Richting 2025 zal de marktpositie van gasmotor-WKK ook worden bepaald door beleidskeuzes en fiscaliteit.
WKK voor belichting behoudt een goede positie. Draaien voor belichting blijft grotendeels rendabel door uitgespaarde inkoop van elektriciteit. Daarnaast kan worden geprofiteerd van netlevering tijdens uren met hoge prijzen op de elektriciteitsmarkt.
Doorkijkje naar 2030
Op basis van de plannen in het Klimaatakkoord neemt het vermogen van wind en zon verder toe. Echter met de uitbedrijfname van de drie nieuwe kolencentrales komt er weer wat ruimte op de markt. De draaiuren van gasmotor-WKK nemen af tot circa 2000 draaiuren voor netlevering. De extremen in prijzen zullen verder toenemen en omdat gasmotor-WKK in de uren met hoge prijzen draait, wordt het lager aantal draaiuren gecompenseerd. Ook een hogere opbrengst voor flexibiliteit draagt daaraan bij. Onder de huidige marktinrichting blijft er een rol voor gasmotor-WKK bestaan. Onzekerheid ligt in beleidskeuzes, fiscaliteit en een eventuele aanpassing van de marktinrichting.
Over de barometer April 2020 - De barometer is tot stand gekomen als onderdeel van Kas als Energiebron in opdracht van Glastuinbouw Nederland en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
BlueTerra Energy Experts is een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van energiebesparing en decentrale opwekking met WKK en duurzame energie. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.