Het programma

Kas als Energiebron is hét innovatieprogramma dat energiebesparing en het gebruik van duurzame energie in de glastuinbouw stimuleert. Glastuinbouw Nederland en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) trekken hierin samen op.

Het programma ontwikkelt kennis en (teelt)technieken om in kassen energie te besparen en om meer duurzame energie zoals bio-energie, zonlicht en geothermie te gebruiken. Met de inbreng van ondernemers stimuleren we innovaties die een doorbraak voor de sector kunnen betekenen. Om duurzame investeringen te stimuleren, zorgen we voor kennisuitwisseling, subsidieregelingen en betaalbaar technieken.

Onderzoek

Sinds 2005 zet Kas als Energiebron veel innovaties in gang onder andere door onderzoek op kansrijke gebieden. Vallen en opstaan en oplossingen zoeken via meerdere sporen, is hiervoor kenmerkend. Op deze website vindt u zowel lopend als afgerond onderzoek, dat door Kas als Energiebron in gang is gezet.

Twee tot drie keer per jaar doet Kas als Energiebron een oproep aan kennispartijen om projectvoorstellen in te dienen. De projecten moeten voortbouwen op reeds ontwikkelde kennis en bijdragen aan de doelen van het programma. Bekijk hier de meest recente call (najaar 2022).

In het programma wordt veel aandacht besteed aan het betrekken van de praktijk: tuinbouwondernemers, adviseurs, toeleveranciers. Alle onderzoeksprojecten worden begeleid door mensen uit de praktijk, via begeleidingscommissies. In deze groepen wordt ook actief meegedacht over de richting van toekomstig onderzoek.

Meerjarenafspraak

Kas als Energiebron werkt vanuit energieafspraken tussen de glastuinbouwsector en de overheid, die in de Meerjarenafspraak Energietransitie Glastuinbouw 2014-2020 staan. Hierin zijn de doelen en ambities 2020 aangevuld met nieuwe financiële afspraken voor de periode 2014-2017. De Meerjarenafspraak is geactualiseerd voor de periode 2018-2020 op basis van een tussenevaluatie (2017). Dat heeft geresulteerd op de volgende aanpassingen voor de periode 2018-2020 op hoofdlijnen.

Doelen

  • Op basis van een afgesproken evaluatie is de CO2-emissieruimte aangescherpt van 6,2 tot 4,6 Mton door een technische correctie voor de vermindering van WKK-netlevering en krimp van het glastuinbouwareaal. Meer hierover leest u in de brief van staatssecretaris Van Dam aan de Tweede Kamer en dit bericht op onze website. De glastuinbouw zal in 2020 dus maximaal 4,6 Mton CO2 emitteren, inclusief de CO2 emissie van elektriciteitslevering. Inmiddels is dit ook formeel vastgelegd in het Convenant CO2 emissieruimte.
  • Per 2020 wordt een energiebesparing van 11 PJ gerealiseerd, zoals afgesproken in het Energieakkoord.

Ambities

  • In 2020 wordt in nieuw te bouwen kassen op economisch rendabele wijze netto klimaatneutraal geproduceerd, dus netto zonder de inzet van fossiele energie;
  • In 2020 zijn voor bestaande kassen teeltconcepten en –technieken ontwikkeld, waarmee op economisch rendabele wijze met de helft van de fossiele brandstof ten opzichte van 2011 (inclusief inkoop van fossiel geproduceerde elektriciteit), geproduceerd kan worden;
  • In 2050 heeft de glastuinbouwsector een volledig duurzame en economisch rendabele energievoorziening.

 

 

CO2-sectorsysteem

Onderdeel van het Convenant CO2-emissieruimte is het CO2-sectorsysteem waarmee de glastuinbouwsector het CO2-doel 2020 heeft gegarandeerd. De glastuinbouwbedrijven die deelnemen aan het EU-ETS zijn uitgezonderd van deelname, evenals gemengde tuinbouwbedrijven met minder dan 2500 m2 glasopstanden. In het CO2-sectorsysteem wordt de totale CO2-emissie van de glastuinbouwsector in beeld gebracht en vergeleken met de CO2-doelstelling. Bij een overschrijding van de jaarlijkse doelstelling - afgeleid van het doel voor 2020 - worden de kosten van deze overschrijding verrekend met de individuele bedrijven op basis van het gasverbruik in het betreffende jaar. Op basis van het CO2-sectorsysteem komt de glastuinbouwsector in aanmerking voor het verlaagde belastingtarief op ketelgas.

Tot en met 2016 heeft de glastuinbouwsector ieder jaar de CO2-doelstelling gehaald. Over 2017 is een overschrijding in rekening gebracht. De jaren 2018 en 2019 was er geen overschrijding. Jaar 2020 weer wel en dat is momenteel in uitvoering. Ondernemers zijn opgeroepen het CO2-emissieverslag goed te controleren op onjuistheden. Speciale aandachtspunten zijn dat het totale gasverbruik van de WKK volledig meetelt, ook het gasverbruik voor de netlevering en dat het gasverbruik van een energie BV of energiecluster meetelt door de ingekochte warmte te vertalen naar het bijbehorende gasverbruik.

2021-2024
Het sectorsysteem in huidige vorm is verlengd tot en met 2024. Daar is in mei 2022 een apart CO2-convenant over gesloten. Met de ministeries van LNV, EZK en Financiën. Het sectorsysteem van 2021-2024 kent een paar kleine aanpassingen. Zo wordt de ETS-prijs, waarmee de hoogte van mogelijke overschrijdingen wordt berekend, niet meer gebaseerd op de gemiddelde ETS-prijs van 1 t/m 16 december van dat jaar, maar op de gemiddelde ETS-prijs van het gehele jaar ervoor. De prijs van het sectorsysteem in 2021 is dus gebaseerd op de gemiddelde ETS-prijs van 2020. Daarnaast is de concrete afspraak om het plafond te kunnen corrigeren op basis van de ontwikkelingen van WKK-netlevering en sectorareaal te vervangen door de algemene afspraak dat op basis van onvoorziene ontwikkelingen kan worden gesproken over de effecten op het CO2-plafond. De jaarlijkse CO2-plafonds zijn ook opgenomen in dit convenant, jaarlijks 0,2 Mton omlaag t.o.v. het voorgaande jaar. Voor 2024 is het sectorplafond daarmee 5,4 Mton(excl. methaanslip en incl. het aandeel van de ETS-bedrijven).

Het CO2-sectorsysteem wordt uitgevoerd door RVO.

Klimaatneutraal

De glastuinbouw wil in 2050 klimaatneutraal zijn (zie afspraken hierboven). Glastuinbouw en overheid werken via Kas als Energiebron hard aan de afgesproken energiedoelen en ambities voor 2020, maar we kijken ook langer vooruit, bijvoorbeeld naar 2030. In 2015 is een eerste analyse gemaakt. In juni 2016 is een werkconferentie gehouden (verslag). Conclusie: de glastuinbouw wordt klimaatneutraal. Bekijk ook de animatie 'Glastuinbouw klimaatneutraal 2050'.

In 2018 en 2019 is gewerkt aan het klimaatakkoord. Daarin wordt voor de glastuinbouw de CO2 emissiedoelstelling voor 2030 afgesproken, op weg naar klimaatneutraal in 2040. Dit is een aanscherping van de ambitie. Deze is alleen haalbaar als Kas als Energiebron wordt geïntensiveerd en als enkele externe factoren worden gerealiseerd; dit zijn CO2-voorziening en -afvang, doorontwikkeling geothermie, warmtevoorziening en warmtenetten, gebiedsaanpak en RO instrumentarium, systeemintegratie en aanpassing tariefstructuur energietransport. In juni 2019 heeft het kabinet het klimaatakkoord gepubliceerd (glastuinouw op pagina 146). Het proces van ondertekening is nog gaande; momenteel heeft de glastuinbouwsector nog niet getekend, dat volgt naar verwachting later dit jaar. Ter ondersteuning van de voorbereiding heeft Wageningen Economic Research een prognose CO2 emissie 2030 opgesteld.

Organisatie

Het programma Kas als Energiebron wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de minister van LNV en het bestuur van Glastuinbouw Nederland. Zij stellen de doelen en ambities vast en maken afspraken over de financiële inzet van partijen.

Ondernemersgroep
Kas als Energiebron werkt met een ondernemersgroep van Glastuinbouw Nederland. Deze groep brengt advies uit over de (onderzoeks)projecten van Kas als Energiebron. De formele besluitvorming over de financiering ligt bij het ministerie van LNV en het bestuur van Stichting Kennis in je Kas (KijK). De ondernemersgroep bestaat uit ca. 15 ondernemers, breed samengesteld qua gewassen, regio’s en expertise. 

EnergiekEvent
Jaarlijks organiseren Kas als Energiebron, Wageningen UR Glastuinbouw en Delphy het EnergiekEvent. Tijdens dit event worden glastuinbouwondernemers, toeleveranciers, beleidsmakers en andere geïnteresseerden bijgepraat over de nieuwste ontwikkelingen en inzichten op het gebied van energie besparen en verduurzamen. I.v.m. corona is het EnergiekEvent in 2020 niet doorgegaan en vervangen door een serie webinars. In 2021 zal het EnergiekEvent in iedere geval niet in het voorjaar plaatsvinden en wordt de webinaraanpak vervolgd. Mogelijk dat na de zomer een fysiek evenement alsnog kan doorgaan.

Financiering

In totaal is €3,7 miljoen per jaar (2018-2020) beschikbaar voor onderzoek, demonstratie en communicatie. De helft komt van de bedrijven in de sector en de helft van het ministerie van LNV, onder meer via Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. De sector beschikt voor 2018 nog over de financiële reserves van het Productschap Tuinbouw in de Stichting Programmafonds Glastuinbouw en zal met ingang van 2019 een nieuwe financiering realiseren met gebruikmaking van het instrument Verbindend Verklaring (zie programma Kennis in je Kas). Verder heeft LNV nog specifieke subsidieregelingen en ‘proof of principle’ budget gekoppeld aan Kas als Energiebron, in totaal € 11 miljoen per jaar.