Barometerstand WKK in de tuinbouw

Het Belastingplan 2024 brengt aanzienlijke wijzigingen in de energiebelasting voor de tuinbouwsector met zich mee. Het verlaagde tarief voor tuinbouw wordt stapsgewijs afgebouwd tot 2035, de aardgasvrijstelling voor WKK wordt stapsgewijs afgebouwd tot 2030 en er komt een CO₂-heffing. Deze veranderingen hebben grote gevolgen voor de warmteprijs in de tuinbouw en de positie van WKK.

Figuur: links: WKK Barometer voor levering aan het elektriciteitsnet oktober 2023. Rechts: WKK Barometer voor levering voor eigen bedrijf oktober 2023. De lichtblauwe wijzer geeft een ‘worst case’ scenario weer van het jaar 2030. De rentabiliteit wordt bepaald door de huidige en voorziene ontwikkelingen op de energiemarkten en concurrentie van andere productie-eenheden. Deze ontwikkelingen zijn uitgewerkt in specifiek ontwikkelde modellen waarmee de marktpositie, inzet en verwachte kosten/baten worden gekwantificeerd. Dit resulteert in een onderbouwde verwachting van de rentabiliteit voor de korte- en middellange termijn, weergegeven als Barometer. De analogie met een Barometer is dat met de kennis van nu wordt gekeken naar de toekomst.

Sinds 2011 biedt de jaarlijkse WKK Barometer inzicht in de rentabiliteit van gasmotor-warmtekrachtinstallaties (WKK). Dit wordt gedaan in het kader van het programma "Kas als Energiebron," dat wordt uitgevoerd in samenwerking met Glastuinbouw Nederland en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dit jaar is de Barometer later gepubliceerd vanwege fiscale veranderingen.

Het Belastingplan is goedgekeurd door de Tweede Kamer maar moet nog door de Eerste Kamer worden bekrachtigd. In de Barometer wordt het Belastingplan van de Tweede Kamer als uitgangspunt genomen.

Het belangrijkste gevolg van deze belastingwijzigingen is dat verwarming met aardgasketels duurder wordt. Dit roept de vraag op of aardgas nog een geschikte referentie is voor de warmteprijs. Vooralsnog wordt hier wel vanuit gegaan, in toekomstige publicaties zal dit wijzigen. De lichtblauwe pijl representeert de business case wanneer de referentiewarmteprijs €45/MWh bedraagt. De afbouw van de belastingvrijstelling op aardgas heeft effect op netleverende WKK-installaties vanaf 2026. Tot 2026 blijven ze zeer rendabel, maar daarna neemt de rentabiliteit af. Met de huidige vooruitzichten van de spark spread blijft het effect van de energiebelasting komende jaren beperkt.

Volgens de monitoring van BlueTerra is het geïnstalleerde vermogen van gasmotor-WKK-installaties in 2022 met ongeveer 69 MW gestegen tot ongeveer 2540 MW. Hoewel de draaiuren vorig jaar hoog waren, zullen ze de komende jaren verminderen door de toename van zonne- en windenergie. Desondanks blijft de sparkspread gunstig tijdens draaiuren. Rendabele draaiuren van WKK-installaties verschuiven van midden op de dag naar het begin en het einde van de dag, en soms ook naar weekend- of nachturen. Dit is een uitdaging voor tuinders met een behoefte aan CO2.

Marktpositie 2024
De marktpositie van netleverende gasmotor-WKK (warmtekrachtkoppeling) blijft sterk, ondanks de stijgende aardgasprijzen. De kostprijs van warmte uit ketels stijgt, terwijl WKK nog steeds vrijstelling heeft voor aardgas. De Barometer voor netlevering is in vergelijking met 2022 grotendeels onveranderd gebleven. Ondertussen groeit de rol van WKK in het elektriciteitsnet door de toenemende vraag naar noodvermogen en regelvermogen om het elektriciteitsnet in balans te houden. Rendabele draaiuren verschuiven van het midden van de dag naar het begin en einde van de dag, en soms ook naar weekend- en nachturen, wat een uitdaging vormt voor tuinders met een CO₂-behoefte. Een gasmotor-WKK voor eigen belichting blijft voordelig in vergelijking met afzonderlijke inkoop van elektriciteit en ketelgas, ondanks de sterke stijging van energiekosten voor belichtende telers

Marktpositie 2027
In 2027 zullen de vollasturen van netleverende gasmotor-WKK ten opzichte van 2024 verder afnemen tot ongeveer 3.000 uur. Hoewel er meer wind- en zonne-energie beschikbaar zal zijn, blijft er nog steeds vraag naar fossiel vermogen op bepaalde momenten. De groei van duurzame energieproductie leidt tot draaien op ongebruikelijke uren, waardoor de inzet van warmte en CO₂ van de gasmotor-WKK's lastiger wordt. Vanwege het afbouwpad zal WKK een klein deel van de aardgasbelasting betalen, en de winstgevendheid kan deels worden beïnvloed door kosten binnen het CO₂-sectorsysteem. De belangrijkste factor blijft de prijsverschillen tussen gas en elektriciteit, met momenteel hogere elektriciteitsprijzen in de forwards.

Marktpositie 2030
In 2030 zullen de vollasturen van netleverende gasmotor-WKK ten opzichte van 2027 verder afnemen tot circa 2.500 uur. Ook voor belichting lopen de uren verder terug doordat op veel uren inkoop van het net gunstiger is. Een verhoging van de CO₂-belasting of nieuwe aanpassingen van het fiscale stelsel kunnen de rentabiliteit verder onder druk zetten.

Over de Barometer
November 2023 - De Barometer is tot stand gekomen als onderdeel van Kas als Energiebron in opdracht van Glastuinbouw Nederland (via Kennis in je Kas) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. BlueTerra Energy Experts is een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van energiebesparing en decentrale opwekking met WKK’s en duurzame energie. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.