Phalaenopsis minder belichten

In de proef ‘Minder belichten Phalaenopsis zonder productieverlies’, uitgevoerd door Plant Lighting en Plant Dynamics, bleek dat de lichtsom die nodig is om een maximale malaat-opslag te bereiken niet verschilt voor de opkweek en de afkweek. Ook zijn de minimale lichtsommen vastgesteld waarbij de CO2-opname nog optimaal is.

Het doel van de proef is om bij zowel de opkweek als de afkweek van Phalaenopsis fors op het elektraverbruik te besparen. Dit door minder uren te belichten zonder dat de productie daar onder leidt. De onderzoeksvragen waren: tot welke lichtsom neemt de malaat-opslag nog toe tijdens de opkweek?  Leidt een hogere lichtsom in de afkweek dan tijdens de opkweek tot een verhoging van de malaat-opslag? En is de malaat-opslag bepalend voor de assimilaten-productie?  Voor de proef werden de rassen Sacramento’ (vrij vlakke bladoriëntatie) en ‘Atlantis’(meer verticale bladoriëntatie) gebruikt. De planten werden geteeld bij verschillende lichtsommen in de klimaat-ruimten van Plant Lighting te Bunnik.

Aanleiding proef
De aanleiding voor dit onderzoek was de constatering dat de lichtbenutting door Phalaenopsis in de winter rond het middaguur al afneemt doordat het malaat op begint te raken (onderzoek ‘Meer Rendement uit belichting en CO2 dosering’). De reden is dat Phalaenopsis een CAM-plant is, wat betekent dat blad CO2 ’s nachts in de vorm van malaat (appelzuur) opslaat. Overdag komt het CO2 vrij en wordt het met licht verwerkt tot suikers. In een winterteelt wordt vroeg in de ochtend gestart met belichting (soms al om 0:00 uur). Als dan de malaat-voorraad al op raakt rond het tijdstip dat de intensiteit van het natuurlijke daglicht maximaal is, dan lijkt het logisch om de lampen later aan te schakelen. Zo wordt het gratis daglicht beter benut en kan op elektra voor belichting worden bespaard.

Maar de werkelijkheid kan complexer zijn: Bij CAM-planten is er namelijk een terugkoppelingsmechanisme tussen de lichtsom en de capaciteit voor malaat-opslag in de bladeren. Voor de praktijk is het belangrijk om te weten wat het kwantitatieve verband is tussen lichtsom en de grootte van de malaat-voorraad die een blad kan opslaan. Deze kennis is nodig om de belichting van een teelt te kunnen optimaliseren, zodat kan worden bespaard op energie en kosten.

Resultaten proef
Uit de proef bleek dat de lichtsom die nodig is om een maximale malaat-opslag te bereiken, niet verschilt voor de opkweek en de afkweek. Oftewel, als in de opkweek voldoende lichtsom gegeven wordt, geeft een nog hogere lichtsom in de afkweek geen extra malaat-opslag.

In de opkweek geven een lichtsom van 7.0, 9.0 en 11 mol/m2/dag een gelijke CO2-opname per etmaal bij ‘Sacramento’. Bij 5 mol m2/dag is de opname iets lager. Bij ‘Atlantis’ geven een lichtsom van 9.0 en 11 mol/m2/dag een gelijke CO2-opname. Bij 8 mol/m2/dag is de opname iets lager (niet significant) en bij 5 mol/m2/dag fors lager (-38%). 

In de afkweek is bij ‘Sacramento’ de CO2-opname per etmaal gelijk voor een lichtsom van 6.5, 8.0, 9.5 en 11 /m2/dag en beduidend lager voor 5.0 /m2/dag (-30%). Bij ‘Atlantis’ is de opname gelijk voor 8.0 en 9.5 mol/m2/dag, iets lager (niet significant) bij 6.5 mol/m2/dag en beduidend lager bij 5.0 /m2/dag. Een langere nachtlengte bij eenzelfde lichtsom resulteerde in een lagere netto CO2-opname.

Beperkte C3-fotosynthese
In de opkweek is bij beide rassen in de ochtend geen en in de namiddag slechts beperkt directe C3-fotosynthese gemeten. In de afkweek was de rol van de directe C3-fotosynthese nog kleiner.

Een conclusie die de onderzoekers uit de proef trekken is dat CO2 doseren mogelijk interessant kan zijn tijdens de opkweek in de namiddag. Nader onderzoek zou dit moeten uitwijzen. Er zijn op basis van deze metingen in de opkweek en de afkweek geen aanwijzingen dat het zinvol is om overdag eerder op de dag CO2 te doseren.

Ook concluderen de onderzoekers dat vol belichten in de ochtend en namiddag niet zinvol lijkt: de lichtbenuttingsefficiëntie is dan zeer laag. Echter, de lampen vroeg in de ochtend volledig uitschakelen geeft een negatief effect op de CO2 opname per etmaal. Dit gegeven biedt kansen om een energiezuinigere belichtingsstrategie te kunnen ontwikkelen. Hiermee gaan de onderzoekers begin 2015 van start.

Rapport proef 'Minder belichten Phalaenopsis zonder productieverlies’

Dit project is gefinancierd vanuit het programma Kas als Energiebron, het innovatie- en actieprogramma van LTO Glaskracht Nederland en het ministerie van Economische Zaken (EZ).