Goed op koers richting halvering warmteverbruik Winterlichtkas
Halvering van het warmteverbruik, van ruim 20 naar circa 10 kuub per m2. Dat is de belangrijkste doelstelling van het project ‘Komkommer jaarrond fossielvrij’, dat begin dit jaar van start ging in een onbelichte teelt in de Winterlichtkas in Bleiswijk. Met name een hogere isolatiegraad, de inzet van actieve ontvochtiging en een iets latere start van de teelt moeten hieraan bijdragen. Vooralsnog stemmen de resultaten tot tevredenheid: tot nu toe werd slechts 6,8 kuub warmte per vierkante meter ingezet. Wel ging de elektriciteitsinput omhoog.
De afgelopen jaren werden al diverse onderzoeken uitgevoerd met de Winterlichtkas op de locatie van WUR Glastuinbouw in Bleiswijk. Deze kas is dusdanig ontworpen dat er in de winter gemiddeld 10 procent meer lichtinstraling is. Onder meer het speciale diffuse glas, de witte kasconstructie en de grotere kapmaat dragen hieraan bij. “De afgelopen jaren deden we met name onderzoek in de belichte komkommerteelt, begin dit jaar ging een onderzoek in de onbelichte teelt van hogedraad komkommer van start”, vertelt WUR-onderzoeker Frank Kempkes. “Enkele jaren geleden deden we al een proef met een onbelichte teelt, en daar kwamen we toen uit op een warmteverbruik van ruim 20 kuub per vierkante meter. Dat is te veel. In de transitie naar een fossielvrije teelt moet het warmtegebruik zoveel als mogelijk worden teruggebracht.”
In de huidige proef, die plaatsvindt met het ras Uptrace van Nunhems en mede wordt gefinancierd vanuit Kas als Energiebron, willen de onderzoekers dit verbruik fors reduceren. “Een warmtegebruik van 10 kuub a.e (aardgasequivalenten) per vierkante meter is de doelstelling die er ligt. Dit warmtegebruik - inclusief klimatisering van de kas- moet worden ingevuld met maximaal 50 kWh (groene) elektriciteit per vierkante meter. Wanneer dat het geval is, is daadwerkelijk sprake van een fossielvrije teelt.”
Actieve ontvochtiging
Diverse factoren moeten volgens Kempkes bijdragen aan een lager warmteverbruik. Zo is de isolatiegraad verhoogd: in plaats van twee hangen er nu drie schermen. Daarnaast werden de komkommers ongeveer drie weken later geplant; om precies te zijn op 18 januari. “Ook zijn we actief gaan ontvochtigen, aangezien we intensiever schermen. Voorheen werkten we met een lucht-lucht-warmtewisselaar, waarbij de warme kaslucht werd gebruikt om koude buitenlucht op te warmen. Een nadeel van een dergelijk systeem is echter dat er niet efficiënt wordt ontvochtigd wanneer sprake is van kleine verschillen in absoluut vocht tussen binnen en buiten. Ook wordt de latente warmte, de verdampingswarmte van de plant, afgevoerd naar buiten. Met actieve ontvochtiging houden we deze in de kas.”
Omdat het door de onderzoekers gewenste systeem pas in september klaar is voor gebruik vindt ontvochtiging op dit moment plaats met behulp van drie bouwdrogers. “Zo’n droger is in feite een kleine warmtepomp, die warmte en koude produceert. De koude benutten we om de kastemperatuur onder het dauwpunt te brengen. Dan condenseert het vocht in de lucht en heb je dus koude, droge lucht. Deze wordt vervolgens weer opgewarmd met de warmte die de warmtepomp produceert. Op die manier houden we de kas langer gesloten en blijft ook de latente warmte binnen. Dat zorgt voor energiebesparing.”
Meer elektriciteits-inzet
Kempkes is niet ontevreden over het verloop van het project tot nu toe. “Vanaf de start tot gisteren hebben we 6,8 kuub warmte per vierkante meter ingezet”, zegt hij op 26 juni. “En dat terwijl we de koudste maanden waarschijnlijk hebben gehad. Ik had wel verwacht dat we in de winter nog iets meer konden besparen, maar met name vanaf maart was het warmteverbruik marginaal. Met een beetje geluk gaan we het gestelde doel wel halen.”
Door de hogere isolatiegraad is ontvochtigen belangrijker geworden, wat volgens Kempkes resulteert in een hoger elektriciteitsverbruik. “Voor de ontvochtiging en klimatisering van de kas is nu in totaal 12 kWh elektriciteit per vierkante meter ingezet. De komende maanden passen we ontvochtigingsinstallatie aan, waardoor we dit elektriciteitsgebruik hopelijk kunnen terugdringen.”
Tevreden
De proef behelst niet alleen reductie van de warmte-inzet, ook de CO2-inzet wordt beperkt. “In een fossielvrije teelt moet de CO2 immers vanuit andere bronnen komen, die ook beperkt in omvang zijn. We willen in totaal onder de 15 kilo per vierkante meter blijven. Op dit moment doseren we niet meer dan een halve kilo CO2 per vierkante meter per week; dat is ongeveer de helft van een reguliere praktijksetting.”
Volgens Kempkes is tot op heden sprake van een goede gewasontwikkeling en productie. Maar een vergelijking maken met een normale teelt is lastig. “Dat komt mede doordat dit een enkelvoudige proef is, en we dus geen referentiekader hebben. Maar wat betreft het hoofddoel - halvering van het warmteverbruik - ben ik tot nu toe tevreden. We liggen goed op koers. En als we de 10 kuub per vierkante meter hebben gehaald, kunnen we vandaaruit hopelijk verdere stappen zetten.”
