Fossielloze en duurzame Demokas demonstraties 2020

Beschrijving

Vanuit de LNV klimaatenveloppe 2018 voor Kas als Energiebron zijn bij WUR in Bleiswijk vier fossielvrije demo kassen gebouwd. Deze kassen zijn ingericht met als doel emissieloze teelten te demonstreren t.a.v. CO2, water en nutriënten en maximaal biologische gewasbescherming. De insteek is om all electric met groene stroom de kas van warmte te voorzien en te belichten. In de kassen met diffuus glas wordt het groeilicht gegeven met full LED. Het telen met full LED heeft ook consequenties voor de plantgezondheid en de aanpak van biologische gewasbescherming. In april 2019 is gestart met de teelten potanthurium, fresia, aardbei en gerbera. Nadrukkelijk is gekozen het zwaartepunt in sierteelt gewassen te leggen omdat in voorgaande demo projecten (VenlowEnergy, 2SaveEnergy en winterlichtkas meer aandacht was voor groentegewassen.Dit project is een vervolg daarop.

Doel

Demonstratie van fossielvrije en emissieloze teelten met 4 gewassen: gerbera, potanthurium, fresia, aardbei. Telers kunnen nu al hun voordeel doen met onderdelen van de kennis die ontwikkeld wordt zonder al volledig over te schakelen op fossielvrije en emissieloze teeltwijze.

Aanpak

De fossielvrije verwarming van de kassen is ontworpen op winning van kaswarmte uit ontvochtiging en eventueel kaskoeling. Alle gewassen worden belicht met full LED. De specifieke aspecten per teelt zijn:

Gerbera: Naast het reguliere telen worden ook simulaties in flexibel stroom aanbod gedemonstreerd door het tijdelijk afschakelen van de belichting en de gevolgen daarvan te monitoren. Door te belichten met 200 µmol wordt de teelt geïntensiveerd. Hiermee wordt een vlakker seizoensprofiel nagestreefd in zowel productie en kwaliteit als warmteverbruik. Dankzij de mechanische ontvochtiging (latente kaswarmtewinning) kan er maximaal geïsoleerd worden met de energieschermen. Tevens kunnen de installaties ingezet worden om de voor de kwaliteit van  gerbera tot nu toe gewenste lage etmaaltemperaturen te realiseren. De biologische gewasbescherming wordt ingezet volgens het “standing army” principe. De werkelijke groei wordt gerelateerd aan het groeimodel gerbera om afwijkingen vast te stellen t.o.v. de planning. De Crop Observer wordt ingezet om stress momenten te herkennen. In verband met het 100% recirculeren van water wordt het natrium gehalte gemonitord. Indien nodig kunnen maatregelen voor het verwijderen van natrium worden overwogen.

Potanthurium: Voortbordurend op het project Grip op Licht wordt in de potanthurium meer licht toegelaten dan in de praktijk. Hier wordt zowel toetreding van meer zonnewarmte (energiebesparing) als teeltversnelling mee beoogd. Hieraan is onlosmakelijk vochtverneveling verbonden met een goede monitoring op de huidmondjesopening en het voorkomen van lichtschade. Er wordt geteeld zonder krijt maar met een schaduwscherm. De toepassing van goed isolerende schermen en temperatuurintegratie, waarbij de grenzen van temperatuur tolerantie van het gewas maximaal worden benut, helpen om tijdelijke periodes met hoge buitentemperaturen of juist weinig warmteaanbod door bijv. hoge elektraprijzen te overbruggen. Hoge temperatuurfluctuaties hoeven voor het gewas geen probleem te betekenen indien de weekgemiddelden binnen de opgestelde streefwaarde uitkomen. Ook voor potanthurium is het plan om in 2020 de gewasbescherming pro actief aan te pakken. In 2019 is er schade ontstaan aan de planten door een te grote plaagdruk. De watervoorziening en bemesting vinden plaats in een gesloten cyclus. De nul-emissie is bij dit gewas nog niet in gevaar gekomen. Aandachtspunten bij de volgende teelt zullen zijn het natrium gehalte, het oplopende zoutgehalte bovenin de pot bij watergift onderdoor en het toevoegen van weerbaarheids bevorderende middelen aan de potgrond.

Fresia: Het teeltconcept dat bij de fossielvrije fresia teelt gevolgd wordt is sterk afwijkend van de huidige praktijk. Ondanks dat de fresia een lage warmtebehoefte kent zijn grote stappen mogelijk door de inzet van een warmtepomp en ontvochtiging (of kaswarmtewinning). Met de ontvochtiging als stuurinstrument voor het RV in de kas kan veel intensiever geïsoleerd worden als het buiten koud is. Toepassing van het relatief koude full LED maakt intensivering mogelijk. Fresia wordt in de praktijk in de grond geteeld. Een teeltsysteem los van de grond brengt emissieloos telen qua water en nutriënten dichterbij en scheelt bovendien in warmtebehoefte door beperking van de verdamping van vocht uit de grond. Verneveling moet de efficiency van het te gebruiken licht en CO2 verbeteren. Met het teeltsysteem los van de grond zijn in 2019 onverwachte problemen opgetreden die voor 2020 getackeld moeten worden. Ook t.a.v. plantgezondheid ligt er een reeks aan uitdagingen om op te lossen (zie het projectplan). Een belangrijk deel van de CO2 emissie in de huidige Fresia teelt is gekoppeld aan het ontsmetten d.m.v. stomen. Het teeltsysteem los van de grond (kleikorrels en zandbed) moet mogelijk ook ontsmet worden, met name als er, zoals in 2019, besmet uitgangsmateriaal ingezet wordt. Gedacht wordt aan ontsmetting met ozon, magnetron, waterstofperoxide of biologische ontsmetting.

Aardbei: In de demonstratie van fossielvrije aardbeiteelt wordt de stap gezet naar een jaarrond teelt op basis van doordragerrassen. Met hijsbare goten is de ruimtebenutting hoger dan de praktijk. Dit functioneerde goed in 2019. De biologische gewasbescherming was eveneens succesvol. Wel is er tipburn opgetreden wat in 2020 extra aandacht zal krijgen om tegen te gaan. In het lichtspectrum van de LED lampen is verrood toegevoegd waarmee de korte dag en de winterrust periode beïnvloed kan worden. Om het fossielvrije karakter te simuleren wordt de piekvraag warmte gemaximeerd en via temperatuurintegratie geprobeerd negatieve gevolgen te voorkomen. Net als bij de andere demoteelten is er een uitgebreid teelt- en gewasmonitorings meetprogramma (zie het projectplan). Binnen het pakket plantgezondheid zal het weerbaar telen met behulp van supplementen toegepast worden. T.a.v. 100% water hergebruik is de monitoring van Na en Si van belang.