Met combinatieteelten mikken op lagere energievraag en hogere inkomsten

Telers zoeken nieuwe wegen om hun bedrijven ondanks de hoge energiekosten in de benen te houden. Combinatieteelten zouden mogelijk perspectief kunnen bieden. Op verzoek van Kas als Energiebron verkent onderzoeker Frank Kempkes van Wageningen University & Research dit jaar de mogelijkheden van een korte paprikateelt in combinatie met eigen opkweek en groene potplanten. Hij licht de achtergrond en de eerste ervaringen toe.

De energiehuishouding van (belichte) jaarrondteelten zoals paprika kenmerkt zich door een hoge teelttemperatuur en dito energie-input in de winterperiode, gekoppeld aan relatief trage groei. Hoge energieprijzen kunnen het interessant maken om andere teeltstrategieën te verkennen. Een nieuwe denkrichting is om later te planten (bijvoorbeeld vanaf half maart) en eerder te eindigen. In de donkerste en koudste periode van het jaar komt er dan ruimte voor gewassen die minder licht en/of warmte behoeven en intensiever kunnen worden geschermd.

Energievraag en waardeontwikkeling
Samen met een begeleidingscommissie van telers, waaronder zaadteler Maikel van den Berg (MR Seeds) en potplantenteler Erik Persoon (Forever Plants), ontwierp Frank Kempkes een proef voor Kas 2030, die is uitgerust met meerdere schermen, full LED en AVS-c met warmteterugwinning.
“Paprika is een energie-intensieve teelt, net zoals de meeste andere vruchtgroenten”, licht de onderzoeker toe. “Van voor- tot najaar kun je daar voor het grootste deel in voorzien met zonlicht en zonnewarmte. In de winter is het een heel ander verhaal. Het jonge gewas vraagt dan veel warmte, terwijl het zich traag ontwikkelt. Je moet dus energetisch en financieel veel investeren, terwijl er een beperkte waardevermeerdering tegenover staat. Je kunt je afvragen of het ook anders kan. Wij denken van wel. Het loslaten van een jaarrondteelt biedt kansen. Een praktische drempel kan zijn dat je het teeltsysteem telkens moet aanpassen. Daar mag niet te veel tijd en geld in gaan zitten.”

Paprika en groene potplanten
Het idee is om de paprikateelt te beperken tot het lichtrijke, warme deel van het jaar. Jonge planten ontwikkelen zich vanaf half maart sneller dan in de winter en komen dus vlotter in productie. Eind oktober dient het gewas plaats te maken voor een relatief kortcyclische teelt (nov-mrt) die minder licht nodig heeft (lager belichtingsniveau in combinatie met langer schermen) en door het intensievere schermen minder aanvullende warmte verlangt.
“Groene of bonte potplanten passen goed in dat plaatje”, aldus Kempkes. “Bovendien ben je daarmee behoorlijk flexibel ten aanzien van potmaten en kun je profiteren van de voorjaarspiek in de plantenverkoop. Wij hebben gekozen voor Monstera deliciosa en Ficus lyrata. Extra toegevoegde waarde en ruimtebenutting zijn misschien ook mogelijk met eigen opkweek van paprikaplanten in dezelfde teeltruimte. Dat kan ook bij een lagere temperatuur dan gebruikelijk, door de planten eerder te zaaien en ruimte te maken voor een langere opkweekduur.”

Energiedoelstellingen
Op 1 november kwamen de jonge kamerplanten in de kas, waar de etmaaltemperatuur is ingesteld op 16°C nacht en 19.5°C dag om op een etmaal van ruim 18°C te komen. Bij een gemiddeld belichtingsniveau van 100 µmol/m².s  bij ruim 12 uur daglengte kan de natuurlijke instraling met circa 4.5 mol/m².dag worden aangevuld, waarbij het streven 5 mol/m².dag is. Het elektriciteitsverbruik voor de lampen in deze potplantenteelt komt dan uit op zo’n 40 kWh/m².
Kempkes: “Rond 12 januari hadden we 20 kWh verbruikt voor belichting, dus we liggen op koers. Er wordt intensief geschermd met een vast niet geperforeerd folie, daarboven een gecombineerd transparant zonnescherm en vochtdoek. ’s Nachts gaan daarboven ook het energiedoek en het donkerdoek dicht.”
Vochtbeheersing is de drijvende kracht voor de warmtepomp, waarmee ook de met de AVS-c teruggewonnen latente warmte wordt opgewaardeerd. Bij de start van de teelt komt er weinig vocht vrij, omdat de planten nog klein zijn en omdat er met druppelaars wordt gewerkt. Tot nu toe is het vochtdeficit op de gewenste 2 g/m³ gebleven.
De warmtevraag mag op jaarbasis niet boven de 100 kWh/m² komen. Het is niet waarschijnlijk dat de latente warmteterugwinning deze behoefte volledig kan dekken. Er is ook nog sprake van onbalans tussen warmtevraag en warmteterugwinning.

Gewasbescherming
De onderzoeker verwacht geen grote problemen met ziekte- en plaagbeheersing. “De gewasbescherming zou zelfs profijt kunnen hebben van combinatieteelten”, voegt hij toe. “Wisseling van gewas kan het voor sommige ziekten en plagen lastiger maken om zich jaarrond te handhaven.”

Opkweek
Zeer binnenkort komen de jonge paprikaplantjes erbij en wordt er gestart met de opkweek, die tot begin maart de tijd krijgt. “Of het een interessante aanvulling is, moet nog blijken”, zegt Kempkes met enige reserve. “Opkweken is een vak apart en je moet van goeden huize komen om onder suboptimale omstandigheden een homogene partij perfecte planten te telen. Dat zal voor een teler de norm blijven, ook voor een korte teelt. In de BCO wordt overigens nog volop gediscussieerd over het type plant dat we in maart klaar moeten hebben. We zullen zien waar het schip strandt, voorlopig loopt alles redelijk tot goed volgens plan.”