Marktpositie WKK blijft sterk, energiekosten belichtende tuinder ondanks WKK sterk gestegen

De prijzen van gas, elektriciteit en CO₂-rechten zijn afgelopen half jaar sterk gestegen. Desondanks blijft de marktpositie van gasmotor-WKK erg sterk. Dit zorgt ervoor dat een tuinder met een netleverende WKK betrekkelijk weinig last heeft van de hoge gasprijs door de opbrengst van elektriciteit. Wel nemen de financiële risico’s toe, vooral bij een uitval van de WKK. Ook een WKK bij een belichtende tuinder is gunstiger dan inkoop van elektriciteit en gas. Echter door het stijgen van de kosten voor aardgas zijn de energiekosten van een belichtende tuinder zo sterk gestegen dat sommige tuinders mogelijk zullen besluiten om tijdelijk te stoppen met belichte teelt. De energieprijzen zorgen voor een crisissituatie in de sector. Binnen vier jaar dalen de draaiuren van de WKK met circa 20% en ontstaat er forse onzekerheid door mogelijke beleidsaanpassingen.

Marktpositie 2022
De marktpositie van WKK is nog steeds goed en is ondanks de sterk gestegen prijzen voor gas, elektriciteit en CO₂ min of meer hetzelfde als in het voorjaar van 2021. De warmteprijs uit een netleverende WKK is aanzienlijk lager dan uit een ketel dankzij de hoge opbrengst van elektriciteitsverkoop. Figuur 1 geeft dit duidelijk weer (klik op de grafiek voor een grotere weergave). De warmteprijs uit de WKK stijgt wanneer de elektriciteitsprijs laag is  (de lage elektriciteitsprijs wordt veroorzaakt door een hoge windproductie, zoals bijvoorbeeld halverwege augustus en oktober).
De marktpositie voor een WKK van een belichtende tuinder is goed ten opzichte van inkoop van elektriciteit en gas voor de ketel. Vandaar dat de Barometer voor levering aan het eigen bedrijf zo goed staat. Dit voordeel is echter betrekkelijk, omdat de totale energiekosten voor elektriciteit en warmte voor een belichtende tuinder met WKK sterk gestegen zijn. Figuur 2 geeft dit duidelijk weer ((klik op de grafiek voor een grotere weergave).

Volatiliteit op elektriciteitsmarkt neemt sterk toen
De energiekosten voor een belichtende tuinder met WKK zijn zo sterk gestegen dat sommige tuinders zullen besluiten om komende winter te stoppen met belichte teelt. Dit is afhankelijk van het deel verbruik waarvoor de tuinder zijn langlopende leveringscontracten hebben afgesloten.
Naast de sterk gestegen prijzen zien we de volatiliteit op de elektriciteitsmarkt sterk toenemen. Vooral de sterke groei van zonne-energie draagt hier aan bij. Het effect op de uurprijzen van elektriciteit is zo sterk dat de draaiuren van WKK verschuiven van midden op de dag naar het begin en einde van de dag en soms ook naar weekenduren of nachturen. Windproductie drukt op dit moment voornamelijk nog de gascentrales uit de markt.
Dit is voor tuinders met een CO₂-behoefte een lastige ontwikkeling, omdat de CO₂ uit de WKK voor de teelt hard nodig is, juist wanneer de zon schijnt. Verder nemen de financiële risico’s wel toe, vooral bij uitval van een WKK zal men tegen huidige hoge marktkosten elektriciteit op de markt moeten inkopen.

Marktpositie 2024
Op de middellange termijn nemen de energieprijzen op de lang termijn markt af ten opzichte van de korte termijn prijzen. Hierdoor is de positie ten opzichte van het voorjaar verbeterd voor zowel netlevering als eigen bedrijf. Wel komen, door een toenemende levering van elektriciteit uit zon en wind, de draaiuren van de gasmotor-WKK nog verder onder druk te staan. Ten opzichte van 2022 zullen de vollasturen in 2024 ongeveer 15% lager liggen. Vooral midden op de dag in het tweede en derde kwartaal zullen door zon-PV de elektriciteitsprijzen op veel dagen te laag worden voor de WKK om rendabel te kunnen draaien. In het eerste en vierde kwartaal zal de marktprijs steeds meer afhangen van de productie van windenergie. Draaiuren verschuiven daardoor naar eerder ongebruikelijke uren zoals in de nacht of het weekend. Het lagere aantal draaiuren zal deels gecompenseerd worden door hogere opbrengsten in de uren dat er wel gedraaid wordt.
Het inzetten van bestaande WKK’s voor eigen belichting (waarmee de inkoop van elektriciteit wordt vermeden, inclusief netkosten en energiebelasting), is ook in 2024 nog voordeliger ten opzichte van de referentie. Een grote onzekerheid blijft de hoogte van de energieprijzen. Zoals de prijzen op de termijnmarkt nu zijn nemen deze weer flink af ten opzichte van de huidige korte termijn prijzen.

Marktpositie 2026
In 2026 is het aantal vollasturen ten opzichte van 2024 voor netleverende WKK verder afgenomen tot ongeveer 2.000 uur. Er zal nog meer wind- en zonne-energie beschikbaar komen en verwacht wordt dat ook de export van elektriciteit naar buurlanden verder toeneemt. De toename van duurzame productie is doorslaggevend en zorgt ervoor dat WKK’s op andere uren gaan draaien en dat het gebruik van warmte en CO₂ geproduceerd met WKK’s daardoor nog lastiger wordt. In 2026 wordt tijdens 30% van alle uren de elektriciteitsvraag volledig ingevuld door duurzame bronnen. Waar in 2022 de windproductie nog de gascentrales voornamelijk de markt uitdrukt, zal in 2026 de windproductie ook steeds meer de gasmotoren uit de markt drukken. Door de groei van duurzame weersafhankelijke opwekking zal er een groeiende vraag ontstaan naar flexibel vermogen.
Er zit een grote spreiding in de barometerstand voor 2026 ten opzichte van het voorjaar voor netlevering. Dit wordt grotendeels bepaald wordt door het energiebeleid. Aangescherpt Europees beleid en landelijk beleid op gebied van bijvoorbeeld CO2-beprijzing en energiebelasting kunnen van grote invloed zijn op de marktpositie van WKK. De gemiddelde positie is ten opzichte van het voorjaar wel licht verbeterd ten opzichte van het voorjaar.

Over de Barometer
De Barometer is tot stand gekomen als onderdeel van Kas als Energiebron in opdracht van Glastuinbouw Nederland (via Kennis in je Kas) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. BlueTerra Energy Experts is een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van energiebesparing en decentrale opwekking met WKK’s en duurzame energie. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Meer nieuws