LichtEvent 2023 : Siergewassen lenen zich voor sturing met lichtkleuren

Het LichtEvent dat Kas als Energiebron/Glastuinbouw Nederland, Wageningen University & Research, Delphy IC en Plant Lighting op 1 februari organiseerden, was een groot succes. In een serie artikelen blikken we terug op workshops waarin specifieke onderwerpen werden behandeld. Anja Dieleman (Wageningen University & Research) en Stefan van den Boogaart Plant Lighting) deden verslag van recent onderzoek naar het optimale lichtspectrum voor siergewassen. Is dat er überhaupt?

De onderzoekers trapten af met de stelling dat licht de belangrijkste productiefactor is voor gewasgroei. Via licht nemen planten hun omgeving waar en vertonen zij specifieke reacties. Lichtintensiteit, daglengte, de richting van het licht (direct, diffuus), warmte en lichtspectrum; welk aspect je ook neemt, het heeft impact op de groei en ontwikkeling van een plant.
Tegen de achtergrond van hoge energieprijzen en de omschakeling van SON-T naar efficiënte LED installaties rijst de vraag hoe we de lichtomstandigheden kunnen optimaleren.

Hét recept bestaat niet
Met de nieuwste generatie LED-lampen en toegespitste lichtstrategieën zijn gewassen qua licht op maat te bedienen. Belichtingsduur, lichtintensiteit, zelfs het aangeboden lichtspectrum is met moderne LED-installaties op elk gewenst moment aan te passen. Dat komt goed uit, want één recept voor alle siergewassen is er niet, merkte Dieleman op. “Juist voor siergewassen opent sturen met lichtkleuren nieuwe perspectieven. Wat voor de ene soort prima werkt, levert bij een andere soort ongewenste reacties op.”
Ook rassen binnen één soort reageren verschillend, al zal het dan meer om nuances gaan. Het finetunen daarvan kun je rustig aan telers overlaten. Fundamenteler van aard zijn de vragen wat lichtkleuren doen, welk spectrum specifieke gewassen verlangen en of dat variaties in het spectrum gedurende de dag en/of teeltduur wenselijk zijn.

Lichtkleuren en hun effecten
Rood licht (600 – 700 nm) is met afstand de belangrijkste lichtkleur voor fotosynthese en voor de sturing van de gewasontwikkeling via de verhouding tussen rood (R) en verrood (FR) licht. Qua energieverbruik is het bovendien de meest efficiënte kleur.
Blauw licht (400 – 500 nm) remt de strekking van stengels en bladeren, stimuleert het openen van de huidmondjes en heeft invloed op de pigmentvorming en gewaskleur.
Groen licht (500 – 600 nm) beïnvloedt de strekking en bladstructuur enigszins, maar draagt beperkt bij aan de fotosynthese en is minder efficiënt dan rood licht. De grootste waarde is wellicht dat het in combinatie met rood en blauw licht (samen roze) voor een veel natuurlijker lichtkleur zorgt, die prettiger is voor het menselijk ook.
Verrood licht (700 – 800 nm) draagt niet bij aan de fotosynthese (geen PAR licht), maar heeft via de ratio R/FR invloed op plantvorm en bloei. Er is ook invloed vastgesteld op de ziektegevoeligheid c.q. weerbaarheid van gewassen.

Taklengte chrysant
In de chrysantenteelt bestaan er zorgen over te korte takken in de winterteelt onder full LED. Kan een specifiek spectrum dat probleem ondervangen? Dat blijkt te kunnen, hebben proeven binnen het project ”LED licht met de zon mee” uitgewezen. Wanneer de lampen aan het einde van de dag (end of day, EOD) zijn gedoofd, heeft een half uur nabelichten met verrood een sterk effect op de strekking van de tak. “Zelfs na twee behandelingen met remstof”, aldus Dieleman. “Bovendien kan het de teelt met enkele dagen versnellen. Dat zijn bemoedigende resultaten, al zagen we ook verschillen tussen de rassen.”
In een vervolgproef heeft de onderzoekster laten zien dat ook korter belichten met verrood of een intensiteit lager dan het eerder gebruikte niveau van 20 µmol/m2/sec voldoende is om strekking te krijgen. (Zie foto)

Plantkwaliteit anthurium
In de teelt van potanthurium onder LED-belichting (RGB) wordt soms overmatige rek geconstateerd. Feitelijk is dat tegengesteld aan de ervaringen in chrysant. Dieleman wees de toehoorders op het feit dat schaduwminnende planten (zoals anthurium) en lichtminnende planten (zoals chrysant) zeer verschillend op specifieke lichtspectra kunnen reageren. Verhoging van de aandelen blauw, groen en vooral verrood ten koste van rood resulteerde in compactere anthuriumplanten met een betere kleur. Vanuit energetisch perspectief niet de meest efficiënte mix, maar de totale lichtintensiteit mag voor schaduwplanten uiteraard lager zijn.

Proeven in lelies
Stefan van den Boogaart gaf een beknopt overzicht van recente proeven bij onder andere Plant Lighting, Delphy IC en Vertify. Deze bevestigen de stelling dat gericht sturen met spectra grote invloed kan hebben op zowel kwaliteitsaspecten als teeltduur.
In de lelieteelt waren er wisselende ervaringen met de toevoeging van FR aan een RGB spectrum. In Oriëntals (kwalitatieve lange-dag plant) gaf het een 12 dagen kortere trekduur, terwijl LA’s er nauwelijks op leken te reageren. Ook binnen de lelies kun je dus niet alle schapen over een kam scheren.
In een andere proef binnen dit gewas bleek verhoging van het aandeel wit licht weinig verschil te maken. “We stelden vast dat je onder full LED goed lelies kunt telen”, merkte hij op. “De uitdaging zit hem hier niet zozeer in het vinden van een optimaal spectrum, maar veeleer in het fossielvrij telen met behoud van een goed klimaat.”

Spectrum luistert soms nauw
In Lisianthus is gekeken naar de invloed van verrood licht en naar de belichtingstijden. Toevoeging van verrood licht zorgt voor de gewenste strekking. Telen onder full LED zonder FR kan de teeltduur aanzienlijk vertragen.
Kalanchoë doet het goed bij een iets hoger aandeel blauw licht (6% i.p.v. 5%). Verrood licht kan bij sommige rassen wenselijk zijn om doorwas te voorkomen. Na vier weken korte dag had omschakelen naar een lange-dag regime geen nadelige invloed.
Ook in gerbera, Phalaenopsis (demoteelt Phalaenopsis duurzaam geteeld) en alstroemeria is in proeven veel nieuwe kennis vergaard over de effecten van lichtspectra (wel/geen FR), lichtintensiteit en/of belichtingsduur. Hierdoor concludeerden de beide onderzoekers dat telen onder full LED in de meeste gevallen goed mogelijk is, maar dat de configuratie van de lampen en installatie soms nauw luistert.

Laat je informeren
“Onder invloed van de huidige hoge energieprijzen stappen veel telers versneld over op LED-installaties”, stelde Van den Boogaart bij de afsluiting van de presentatie vast. “Laat je vooraf goed informeren over de lichtbehoeften van je gewas of gewassen en realiseer je dat zo’n overgang ook invloed kan hebben op de energie- en vochtbalans van de plant.”