Freesiateelt haalbaar met zo efficiënt mogelijke benutting van licht en warmte

Voor een toekomstbestendige freesiateelt is het wenselijk om jaarrond een constantere productie te realiseren dan nu het geval is. Een voor de hand liggende manier om dit te bereiken lijkt een hogere teelttemperatuur te zijn, gecombineerd met meer licht in de winter. Doel van het onderzoek ‘Freesia toekomstbestendig’ was om te achterhalen hoe temperatuur- en licht zich tot elkaar verhouden en wat de consequenties zijn voor de energiebalans in de kas. Het resultaat geeft freesiatelers de handvatten voor een teelt met een zo efficiënt mogelijke benutting van licht en warmte.

De onderzoeksvraag vereist een groeiproef bij verschillende licht- en temperatuur combinaties. Freesia-cultivars ‘Ambiance’ en ‘Soleil’ zijn in oktober 2019 geplant in drie onderzoeks-kassen met etmaaltemperaturen van 11.5, 14.5 en 17.5°C. Vocht en CO₂ werden zo veel mogelijk gelijk gehouden. De 11.5 en 14.5°C kassen waren opgedeeld in twee zones met 135 en 200 μmol/m²/s PAR hybride bijbelichting (65 μmol/m²/s SON-T + 70 en +135 μmol/m²/s LED. De 17.5°C was uitgerust met twee 200 μmol/m²/s PAR behandelingen (hybride en full-LED). Van alle twaalf resulterende behandelingen (2 cultivars * 3 temperaturen * 2 licht) zijn alle geproduceerde hoofdtakken en haken gewogen en gemeten, fotosynthese metingen uitgevoerd, opslagreserves bepaald, en bloemkwaliteit beoordeeld.

Resultaten
De resultaten van dit onderzoek zijn verrassend. De verwachting was dat een hogere teelttemperatuur in combinatie met meer licht de teelt zou kunnen versnellen, zonder concessies aan productie en kwaliteit. Dit blijkt niet zo te zijn. De onderzochte soorten Ambiance en Soleil blijken namelijk vooral source-gelimiteerd. Meer belichting gaf een forse meer-productie, in stuks en in takgewicht. Wel is het lichtrendement (gram drogestof/mol licht) bij de 135 μmol/m²/s hoger dan bij de 200 μmol/m²/s behandelingen binnen dezelfde temperatuur behandeling.
Meer temperatuur resulteerde in een versnelde teelt, maar ook in een verminderde productie, namelijk minder stuks en minder gewicht. Waarbij het verlies tussen 17.5 en 14.5°C behandelingen groter is dan tussen de 14.5 en 11.5°C behandelingen. De maximale reductie die in teeltduur gerealiseerd is was 30 dagen (17.5 t.o.v. 11.5°C). Ondanks de langere teeltduur was de productiviteit in gram drogestof per dag nog altijd hoger bij de laagste temperatuur.

Fotosynthese
De fotosynthese-eigenschappen verschilden niet veel tussen de twee verschillende meetmomenten (voor uitlopen haken en vlak voor start oogst), waarbij de fotosynthese dus niet terug gereguleerd is vanwege een mogelijke sinklimitatie. Ook zijn er slechts kleine verschillen waargenomen tussen de verschillende behandelingen.
Onder alle proefomstandigheden werd een goede kwaliteit freesia geteeld. De houdbaarheid verschilde nauwelijks tussen de behandelingen. Wel hadden de bloemkammen naarmate er warmer werd geteeld minder (grote) bloemknoppen dan wanneer er koel werd geteeld (11.5°C).

Analyse en conclusie
De proefresultaten zijn gebruikt voor een modelmatige scenario-analyse in ‘de virtuele kas’. Hiermee zijn de gevolgen van verschillende klimaatregelingen voor de energiebalans en groei in een moderne commerciële kas geanalyseerd. Hieruit blijkt dat bijbelichting met 200 μmol/m²/s PAR in de 11.5°C etmaal situatie bij zowel full-LED als SON-T een zeer beperkte warmtevraag heeft, namelijk in de donkerste periode (week 1-4) gemiddelde minder dan 1m³ gas per m². De beperkte warmtevraag is vooral ’s nachts, dus een goed geïsoleerde kas helpt om die warmtevraag verder te reduceren. Het bijkomende voordeel aan belichten met full-LED tegen over hybride of SON-T is dat in voorjaar en herfst minder geventileerd hoeft te worden, en hierdoor de benodigde CO₂ dosering afneemt en de benutting van CO2 voor fotosynthese toeneemt.
De nogal verrassende resultaten komen gunstig uit voor wat betreft het toekomstbeeld van een fossielvrije glastuinbouw. Vanwege de hoge lichtbenutting bij een lage temperatuur, is freesia bij uitstek een gewas waarbij een jaarrond hoogproductieve en fossielvrije teelt goed haalbaar lijkt.

De proef is uitgevoerd door Plant Lighting in samenwerking met Demokwekerij Westland, Pronk Consultancy, Plant Dynamics en EcoCurves en gefinancierd door het programma Kas als Energiebron, Signify en de gewascoöperatie Freesia.