Blog: Gewasverdamping bij hoog absoluut vocht

Afgelopen week ontstond in de Academy Tomaat een discussie over de relatie tussen de verdamping van het gewas en de hoogte van het absoluut vocht. Omdat hier zeer verschillend over wordt gedacht, is een korte toelichting vanuit de achtergronden van Het Nieuwe Telen en de principes van Plant Empowerment op zijn plaats. Absoluut vocht: de hoogte doet er niet toe.

Het begrip absoluut vocht is door Het Nieuwe Telen geïntroduceerd als de grootheid om de vochtbalans van de kas te monitoren. De aanvoer van vocht in de kaslucht vindt plaats door de verdamping van water (door de plant, uit het substraat, natte plekken of verneveling). Uit de kaslucht kan weer vocht worden afgevoerd via condensatie tegen het kasdek en/of ventilatie door de luchtramen. Belangrijk inzicht, dat door Het Nieuwe Telen is ontstaan, is dat het verloop van de RV of VD niets zegt over dit evenwicht. Het verloop van het absoluut vocht (AV = grammen waterdamp per kg of m3 lucht) is hiervoor de juiste maatstaf. Als het AV stijgt dan is de aanvoer groter dan de afvoer, bij daling van het AV is de afvoer groter dan de aanvoer. En als het AV constant blijft is er evenwicht en zijn aanvoer en afvoer constant. Tweede belangrijke constatering hierbij is dat de hoogte van het AV hier niet toe doet. Het evenwicht tussen aanvoer en afvoer van waterdamp kan namelijk op elke vochtniveau plaats vinden.

Verschil Absoluut Vocht bepaalt afvoer van vocht
Een tweede handvat levert het absoluut vocht op als we inzicht willen krijgen in het transport van vocht, bijvoorbeeld door een scherm of door de luchtramen. Dit transport van vocht gaat van een plaats met een hoog AV naar een plek met een lagere AV. Hoe groter het verschil in AV is onder het scherm en boven het scherm, of in de kas en de buitenlucht, hoe makkelijker vocht kan worden afgevoerd. Ook hier geldt dat je op het verkeerde been kan worden gezet als je naar het verschil in RV of VD kijkt, om te bepalen of je vocht kan afvoeren. Om de vochtbalans van de kas goed te kunnen monitoren is dus een meetbox boven het scherm en een RV meting op de meteo mast onontbeerlijk.

Geen relatie Absoluut Vocht en verdamping van het gewas
Om meer gevoel te krijgen voor het begrip Absoluut Vocht kun je de lucht vergelijken met een emmer die gedeeltelijk gevuld is met water. Dit waterniveau in de emmer is vergelijkbaar met het AV in de kaslucht. De hoogte van de emmer bepaalt hoeveel water er maximaal in kan en is dus te vergelijken met de temperatuur van de kaslucht. De hoeveelheid water die er nog bij kan, komt dus overeen met het vochtdeficiet. Bovenin de emmer kan via een kraan water worden toegevoerd (verdamping) en onderin de emmer zit een kraan voor de afvoer van water (condensatie en/of ventilatie). Het niveau in de emmer kan hetzelfde zijn bij hoge aanvoer en hoge afvoer, maar ook bij lage aanvoer en lage afvoer. Dit maakt duidelijk dat er geen relatie is tussen de hoogte van het AV en de verdamping van het gewas.

Driehoeksrelatie AV, VD en Temperatuur
Tussen het AV, VD en Temperatuur bestaat dus een driehoeksrelatie. Als de hoogte van de emmer (kastemperatuur) hoger wordt, en het AV stijgt mee, dan blijft het VD dus gelijk. Omgekeerd als de hoogte van de emmer (kastemperatuur) daalt en het AV blijft gelijk dan neemt het vochtdeficiet wel af. Dat is de reden waarom het VD of RV niet geschikt is om het evenwicht tussen aanvoer en afvoer van vocht te monitoren. Tevens toont dit aan dat beheersing van het vochtdeficiet makkelijker is met geleidelijke temperatuurovergangen.

Plant reageert niet op het Absoluut Vocht
Uit het bovenstaande is al gebleken dat er geen relatie is tussen de hoogte en verloop van het AV en de verdamping. Immers als de afvoer van vocht kleiner wordt, kan het AV stijgen zonder dat de verdamping is gestegen. Daarnaast kun je uit deze metafoor van de emmer ook afleiden dat de hoogte van het water in de emmer (AV) geen enkele invloed heeft of de hoeveelheid water die er uit de kraan komt boven de emmer (verdamping). Dat geldt ook voor planten. De drijvende kracht voor de verdamping is niet het absoluut vocht of de RV/VD. Voor de verdamping is energie nodig, dus de hoogte van de verdamping wordt bepaald door de hoogte van de energietoevoer in de vorm van straling en/of convectie. Met andere woorden, het maakt voor de verdamping niet uit of het AV 5 of 25 gram per kg lucht is. En die 25 gram vocht hoeft ook geen laag VD (water dat er nog bij kan in de emmer) op te leveren als de hoogte van de emmer, dus temperatuur, in verhouding ook hoger is.

Minder luchten bij toenemende instraling
Bovenstaande inzichten geven dus handvatten om nu in het voorjaar voorzichtig te luchten. Dan wordt de toename van licht optimaal benut voor groei, in combinatie met een efficiënt gebruik van de gedoseerde CO2 onder andere door een betere opname door open huidmondjes bij een hoge RV. De straling van de zon garandeert voldoende verdamping, waarbij het AV en RV gerust hoog mogen oplopen. De afvoer van vocht kan plaatsvinden met een geringe ventilatiesnelheid, omdat het AV verschil met de buitenlucht hoog is.

Wie dit nog eens wil simuleren kan dit doen met de rekentool op de website van Kas als Energiebron
Wie zich hier verder in wil verdiepen kan zich aanmelden voor een cursus van de Academy.
Wie hier meer over wil lezen kan de Nederlandse uitgave van het boek Plant Empowerment bestellen in de webshop.

Meer nieuws