Barometerstand WKK in de tuinbouw: marktpositie blijft sterk
De energieprijzen lopen nog steeds verder op. Waar voorheen de prijzen voornamelijk stegen voor de korte termijn, stijgen de prijzen momenteel ook voor de langere termijn. Zo is het jaarcontract voor 2026 nagenoeg verdubbeld in het afgelopen half jaar en wisselt de prijs per dag. Ondanks de prijsstijging van aardgas blijft de marktpositie van de netleverende gasmotor-WKK (warmtekrachtkoppeling) erg sterk.
Dit komt doordat de elektriciteitsprijs ook sterk is toegenomen. Voor belichtende tuinders die de elektriciteit niet verkopen, stijgen de totale kosten wel aanzienlijk. De gasmotor-WKK verlicht het effect van de toenemende energieprijzen enigszins, maar de kosten nemen echter dusdanig toe, dat tuinders afwijken van hun standaard teeltpatroon. In de nabije toekomst komen er ook nog beleidsveranderingen aan die veel invloed kunnen hebben op de kosten voor tuinders en het rendement van de gasmotor-WKK.
Marktpositie 2023
De energiemarkten gaan momenteel alle kanten op en het is nog zeer onzeker wat de energieprijzen in 2023 gaan doen. De prijzen voor elektriciteit en gas zijn fors toegenomen, maar fluctueren wel sterk. De netleverende WKK kan nog redelijk concurreren doordat de spread tussen aardgas en elektriciteit gunstig blijft. Warmte uit de gasmotor-WKK blijft goedkoper dan warmte uit een gasketel.
De kosten van warmte voor tuinders zijn weergegeven in figuur 1 in de bijlage. Het voordeel van de gasmotor-WKK varieert wel in de tijd. Op dagen met veel duurzame opwekking is de elektriciteitsprijs, en daarmee de spark-spread, lager en is het voordeel van een gasmotor-WKK ook kleiner.
De energiekosten van een belichtende tuinder zijn in figuur 3 aangegeven. De WKK geeft nog wel een voordeel ten opzichte van inkoop maar de totale energiekosten zijn wel dermate sterk gestegen dat veel tuinders beslissen om niet meer te belichten.
Marktpositie 2025
Er is momenteel veel discussie over aangekondigde maatregelen per 1 januari 2025 die betrekking hebben op de gasmotor-WKK. De precieze uitwerking van dit beleid is nog onzeker. Begin 2023 wordt hier meer duidelijkheid over verwacht. In deze barometer update zijn de volgende maatregelen meegenomen: het wegvallen van het verlaagd belastingtarief op aardgas voor de tuinbouw, een inputvrijstelling van 50% aangenomen op aardgas voor WKK en een CO2-prijs van €70/ ton per 1 januari 2025. In de barometer WKK van komend voorjaar zal er dieper worden ingegaan op de implicaties van het momenteel voorgestelde beleid.
Het afschaffen van het verlaagd tarief voor tuinders zal het rendement voor de netleverende WKK verbeteren. Dit komt doordat de referentie (ketelgas) duurder wordt. Het afschaffen van de vrijstelling voor eigen gebruik van elektriciteit zal het voordeel op WKK voor het eigen verbruik verminderen. Dit kan leiden tot meer teruglevering en minder eigen verbruik. Verder kan CO2 een grote kostenpost worden voor de tuinder als er een uitstootbelasting komt. Dit is erg afhankelijk van de prijs van de CO2 en het aandeel waarover dit geheven wordt. Verder is er onzekerheid over de rol van kolencentrales vanaf 2025, aangezien het beleid voor kolencentrales sinds de oorlog in Oekraïne is versoepeld. Op basis van de huidige inzichten lijkt het rendement van WKK in 2025 nauwelijks te verslechteren.
Marktpositie 2027
In 2027 zal het aantal vollasturen van de netleverende gasmotor-WKK ten opzichte van 2025 verder afnemen. Door het sterk toenemend hernieuwbare vermogen komen er steeds meer uren waarop de gasmotor-WKK niet kan concurreren. Op de uren dat de gasmotor-WKK wel nodig is, kan de prijs van elektriciteit wel sterk toenemen. De winstgevendheid van de WKK is uiteindelijk sterk afhankelijk van veel factoren, waaronder de vraagontwikkeling, de beschikbaarheid van productie-eenheden om elektriciteit te maken, de regelgeving, zoals het sectorsysteem CO2 en inputvrijstelling op WKK-gas. Deze onzekerheden zorgen dan ook voor een relatief hoge spreiding in de rendabiliteitsverwachting.
Over de Barometer
De Barometer is tot stand gekomen als onderdeel van Kas als Energiebron in opdracht van Glastuinbouw Nederland (via Kennis in je Kas) en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. BlueTerra Energy Experts is een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van energiebesparing en decentrale opwekking met WKK’s en duurzame energie.