Onderzoek leert: vrijwel fossielvrije lelieteelt onder full-LED binnen handbereik

Voor een rendabele en duurzame snijlelieteelt is het belangrijk om elektra en warmte zo efficiënt mogelijk te benutten. De transitie van SON-T naar LED-belichting reduceert het elektragebruik fors. De uitdaging daarbij is het behoud van een goede kwaliteit zonder dat de warmtevraag sterk toeneemt. Eindconclusie van het project ‘Lelie duurzaam geteeld onder LED’ is dat een vrijwel fossielvrije lelieteelt onder full-LED binnen handbereik lijkt.

In 2020-2021 is in een kasproef aangetoond dat onder LED-belichting lelie kan worden geteeld. Daarbij is een lage intensiteit verrood vereist om bloei- vertraging te voorkomen bij Oriëntal en Oriëntal x Trompet (O.T.) lelies. De lelies ontwikkelden zich goed, maar de bladkwaliteit was nog niet optimaal. Bladeren vertoonden soms enige chlorose. Zowel substraat, als lichtspectrum, als klimaatsturing, zouden hier een rol in kunnen spelen. Verdamping stimuleert transport van nutriënten naar de bladeren. Een lichtspectrum met een hoger aandeel blauw licht zou de verdamping kunnen stimuleren, evenals een klimaat waarbij uitstraling beperkt wordt en het vochtdeficiet niet te laag wordt.
Doordat eerder is gebleken dat lelie gedurende de eerste groeiweken nog met relatief weinig licht toe kan (25 μmol m-2 s-1 PAR + 6 μmol m-2 s-1 verrood), kan met eenzelfde elektraverbruik per teelt in een later groeistadium met een hogere intensiteit worden belicht. Door optimalisering van de belichting per teeltfase kan de opbrengst per kasoppervlak (en per Joule energie-input) wellicht verhoogd worden door gebruik van een hogere plantdichtheid.

Onderzoeksvragen
De onderzoeksvragen in het project ‘Lelie duurzaam geteeld onder LED’ waren:

• Wat is het effect van belichting met een hoger aandeel witte LED (en dus een hoger aandeel blauw en groen licht; H-Wit-spectrum) op bladkwaliteit en opbrengst van lelie ten opzichte van belichting met een lager aandeel witte LED (en dus een hoger aandeel rood licht; L-Wit-spectrum)?
• Wat is het effect van plantdichtheid op leliekwaliteit en -opbrengst?
• Kan door goede isolatie en benutting van de lampwarmte de verdere warmte-inbreng geminimaliseerd worden, met behoud van een klimaat waarbij een goede kwaliteit lelie geteeld kan worden?

Resultaten en conclusie
De kwaliteit van de lelies in dit experiment was meestal goed en verschilde weinig tussen de twee lichtspectra. Het H-Wit-spectrum verkortte de teeltduur met één tot twee dagen, waarschijnlijk doordat het de temperatuur iets verhoogde. Huidmondjesgeleiding en bladkwaliteit waren niet hoger onder het H-Wit-spectrum. Een verhoogde plantdichtheid verlaagde het takgewicht iets, hoewel dat varieerde per trek en per cultivar. Als het takgewicht lager werd, resulteerde dat meestal niet in takken van slechte kwaliteit, hoewel de hoogste plantdichtheid bij cv. Zambesi in trek 2 minder knoppen per tak gaf. De trekduur werd niet of nauwelijks langer door een hogere plantdichtheid. Afhankelijk van het marktsegment waar de teler zich op richt is het verhogen van de plantdichtheid dus een veelbelovende manier om meer te kunnen produceren op hetzelfde kasoppervlak.

Effect op bladkwaliteit
De bladkwaliteit was in het algemeen redelijk goed tot goed, behalve bij cv. Marlon in met name de tweede trek (chlorose) en in de eerste trek bij cv. Brindisi (bladpunten door calciumgebrek). Zowel de bol- en substraatkwaliteit als de hoge luchtvochtigheid kunnen hieraan hebben bijgedragen. Er was geen effect van lichtspectrum of plantdichtheid op de zichtbare bladkwaliteit. Geregeld haalden de lelietakken de gewenste lengte van 90 cm niet. Dit kan verschillende oorzaken hebben gehad, zoals een te korte voortrek en de relatief hoge belichtingsintensiteit. Het probleem kan waarschijnlijk worden voorkomen door een voldoende lange voortrek, door pas later in de teelt het licht op te schakelen en/of door een grotere DIF toe te passen. Lichtspectrum, en opmerkelijk genoeg ook plantdichtheid, hadden geen consistent effect op taklengte.

Ervaring met klimaatsturing
Vanwege het ±19% hogere gebruik aan elektriciteit bij het H-Wit-spectrum en de even goede prestaties onder beide spectra, is het L-Wit-spectrum meer aan te bevelen dan een spectrum met een hoger aandeel witte LED. Een vrijwel fossielvrije lelieteelt onder full-LED lijkt binnen handbereik. Het gasverbruik voor verwarming was in totaal 13.3 m³ m⁻², waarbij alleen in de zomer (half mei tot derde week van september) niet geteeld is. Er zal ervaring moeten worden opgedaan met de klimaatsturing om de optimale bladkwaliteit te bereiken onder full-LED belichting met een minimale aanvullende warmte-input.

Het project is uitgevoerd door Plant Lighting en door Delphy Improvement Centre en gefinancierd door het programma Kas als Energiebron, de gewascoöperatie lelie en LED-leverancier Fluence.