Energiebesparende maatregelen: How low can you go?
Als docent van de HNT-cursussen van Kas Als Energiebron krijg je van cursisten de meest uiteenlopende vragen over teelt, klimaatbeheersing en kas-installaties. Vanwege de hoge energieprijzen is de laatste tijd een steeds terugkerende thema: How low can you go? Dit thema kent diverse varianten, zoals: Wat is de laagste toelaatbare stooktemperatuur? Wat is de laagste minimum verdamping? Wat is de laagst mogelijke lichtsom? Wat is de hoogst toelaatbare RV waarde? Enzovoort.
De achtergrond van deze vragen is natuurlijk: hoe ver kun je gaan met energiebesparende maatregelen zonder dat dit schade geeft aan de teelt, de productie en de kwaliteit? Voor een deel is dat vragen naar de bekende weg. We kennen immers allemaal de risico’s van een hoge RV in de kas. Iedereen weet dat voor groei licht nodig is en dat alleen door het toevoeren van energie een actief groeiklimaat in de kas kan worden gerealiseerd. Als je dus energie gaat besparen op stoken en belichten, dan zal dat normaal gesproken niet zonder gevolgen blijven.
HNT biedt perspectief en inzicht
Toch bieden de principes van Het Nieuwe Telen voor velen nog onverwachte perspectieven. Zo lijken nog heel wat telers niet bekend met het feit dat schermen tegen uitstraling het gewas actief houdt en tegelijk energie bespaart. Of dat je door het volledig sluiten van het energiescherm de risico’s van een hoge RV-waarde aanzienlijk kunt beperken en tegelijk meer vocht kunt afvoeren door condensatie tegen het kasdek, in vergelijking met de gangbare vochtkier. Verder weten we dat het activerende effect van een minimumbuis veel energiezuiniger kan worden bereikt door (verticale) luchtbeweging. Maar het belangrijkste is dat HNT handvatten geeft om optimaal te profiteren van het natuurlijk licht en de gratis energie van de zon.
De HNT-principes geven ook inzicht in de samenhang van maatregelen. Een verlaagde stooktemperatuur bespaart weliswaar energie, maar beperkt ook de groeisnelheid van het gewas en kan dus leiden tot een lagere lichtbenutting. Bovendien belemmert een lage kastemperatuur ook de vochtafvoer als het AV in de kas daalt tot op het AV-niveau buiten. Een lagere verdamping in de donkerperiode geeft tegelijk een lagere aanvoer van nutriënten naar het groeipunt en verhoogt de kans op worteldruk, wat weer kan leiden tot gewasproblemen. En dat brengt mij dan op één van de belangrijkste principes van HNT, namelijk dat het optimale resultaat alleen wordt bereikt als alle relevante groeifactoren goed op elkaar zijn afgestemd.
Systeembenadering is vereist
Het beantwoorden van de vraag ‘How low can you go’, vergt dus een integrale systeembenadering waarbij alle factoren worden meegenomen. In een eerdere column heb ik al eens gewezen op het effect dat LED-belichting heeft, namelijk een veel lagere nutriëntenopname in verhouding tot de PAR-som in vergelijking met zonlicht of Son-T lampen. Een groot aandeel LED-licht verstoort daarmee de natuurlijke verhouding van assimilatenproductie en nutriëntenopname en kan dus leiden tot gebrekverschijnselen.
Als we telen volgens de principes van HNT/Plant Empowerment, dan monitoren we de drie primaire plantbalansen: de energie-, water- en assimilatenbalans. Daarnaast kennen we nog de drie secundaire balansen: nutriënten, microbiologie en hormonen. De plant kan alleen optimaal groeien en produceren als deze zes balansen tegelijk in evenwicht zijn. De klimaatregeling is erop gericht dat we deze plantbalansen ondersteunen. Dat wil zeggen dat we de kasbalansen voor energie, water en vocht zodanig aansturen dat ze de plantbalansen niet verstoren maar versterken. Maar ook de watergift, inclusief bemesting, en het wortelmilieu moeten op orde zijn.
Universeel meetprotocol
Hoe kunnen we in de praktijk alle genoemde balansen objectief en betrouwbaar in beeld brengen zodat we de juiste beslissingen nemen? Dat kan alleen door in de kas en rondom de plant de juiste metingen en gewaswaarnemingen te doen. En wat zou het geweldig helpen als we dat allemaal op dezelfde manier gaan doen, zodat de data van verschillende telers en teelten vergelijkbaar worden. Dan vergelijken we niet langer appels met peren, maar krijgen nuttige informatie waar iedereen van kan leren. En natuurlijk moet dat dan ook gelden voor het onderzoek. Met moderne sensoren, zoals een netto stralingsmeter en een thermografische camera is het mogelijk om heel snel inzicht te krijgen in het effect van bijvoorbeeld andere lichtbronnen en meer of minder stoken op de plant. Daar hoef je niet altijd lange en dure onderzoeken voor uit te voeren.
Over dit idee van een universeel meetprotocol, dat een brug slaat tussen onderzoek en praktijk, meer inzicht geeft in optimale concepten en het leerproces aanzienlijk kan versnellen, wordt al heel lang gesproken en gedacht.
Het Plant Empowerment meetprotocol
In het boek ‘Plant Empowerment, de basisprincipes’ wordt beschreven hoe de plant- en kasbalansen kunnen worden gemonitord, inclusief alle sensoren die nodig zijn en hoe de meetwaarden geïnterpreteerd moeten worden. In dit boek wordt tevens beschreven hoe de verkregen data de basis vormt voor datagedreven teelt en autonoom telen. Recent heeft Kas als Energhiebron de auteurs verzocht om deze informatie uit het boek samen te vatten in de vorm van een universeel meetprotocol. De eerste versie daarvan is inmiddels door de Plant Empowerment Academy ter beschikking gesteld.
Deze eerste versie van het meetprotocol bevat een checklist met alle sensoren die nodig zijn om de plant- en kasbalansen te monitoren en zal binnenkort onder coördinatie van Kas als Energiebron in de praktijk worden toegepast en getoetst. Een vervolgstap is om dit protocol uit te breiden met een toelichting en praktische richtlijnen voor het installeren van de sensoren. Vervolgens zal het breder worden uitgerold.
Al met al een verheugende ontwikkeling, waarmee het antwoord op de gestelde vragen ongetwijfeld een stuk dichterbij komt.
Meer weten over HNT? Schrijf je in voor een cursus op de website van Kas als Energiebron. Bezoek voor meer informatie de website van Plant Empowerment Academy en bekijk de introductievideo.
