Eindconclusie KAE Hogedraad komkommer: drastische energiereductie blijkt haalbaar

Ank van Lier

De energie-inzet in een winterteelt hogedraad komkommer kan fors omlaag. Dat is de belangrijkste conclusie van het project ‘Komkommerteelt jaarrond in balans met minimaal energieverbruik’. De resultaten werden op 10 mei gepresenteerd tijdens een drukbezocht symposium. Hier werd duidelijk dat er - ondanks dat de projectdoelstellingen zijn behaald – ook nog stappen te zetten zijn. Zo moet de verhouding gas-elektra-input worden aangepast, om de energiekosten per eenheid product omlaag te brengen en deze manier van telen financieel interessant te maken voor ondernemers.

Dat energiereductie nog steeds topprioriteit heeft voor komkommertelers, bleek wel uit de grote animo voor het ‘Eindsymposium: Kas Als Energiebron - Hogedraad komkommer’.  Zo’n 120 belangstellenden kwamen hiervoor samen bij onderzoeksinstelling Botany in het Limburgse Meterik. “De belangstelling was enorm, ook vanuit telers”, geeft Mark Meijers aan. Hij is netwerkcoördinator bij Glastuinbouw Nederland. “En er waren niet alleen komkommertelers uit Zuidoost-Nederland aanwezig, maar ook uit andere delen van het land. Het was zonder meer een waardevolle bijeenkomst, met veel interactie.”
Botany-directeur Maarten Vliex onderschrijft dat. “En naast telers waren ook de andere schakels in de keten goed vertegenwoordigd: plantenkwekers, overheid, energieleveranciers, zaadhuizen, et cetera. Het is mooi dat op zo’n brede schaal wordt meegekeken naar wat hier gebeurt.”

Uitdagende doelstellingen
Hoewel de middag diverse inleidingen kende, lag de nadruk op het delen van de resultaten van het project ‘Komkommerteelt jaarrond in balans met minimaal energieverbruik’, dat werd uitgevoerd bij Botany en mede werd gefinancierd vanuit het programma Kas als Energiebron. Inzet van het project, dat liep van oktober 2022 tot eind maart 2023, was om hogedraad komkommers te telen gedurende de wintermaanden met fors minder energie dan gebruikelijk. Het gasverbruik was gelimiteerd op 10 m3/m2 en de inzet van elektriciteit voor de dimbare LED-belichting op 100 kW/m2. “Dat waren uitdagende doelstellingen, de lat lag hoog”, erkent Vliex. “Maar we hebben deze weten te realiseren. Het gasverbruik is ongeveer gehalveerd door vooral flink meer te schermen, in combinatie met ontvochtiging via het Air & Energy-systeem. De elektriciteitsbehoefte werd gereduceerd door te kiezen voor een lagere belichtingsintensiteit, namelijk 180 µmol/m2/s. Ook werd de belichting nauwgezet afgestemd op de plantbehoefte. Op die manier is het mogelijk gebleken om de energie-inzet in een winterteelt hogedraadkomkommer drastisch te verminderen. En ook niet onbelangrijk: de kwaliteit van de geoogste komkommers was goed. Daar staat wel tegenover dat de productie ietwat lager lag dan in een reguliere winterteelt. Hoeveel precies is lastig te zeggen; dit hangt af van de omstandigheden.”

Samenspel tussen telers en onderzoekers
Dat de doelstellingen werden gehaald, was volgens Vliex mede te danken aan de intensieve begeleiding vanuit en interactie met een begeleidingscommissie (BCO), bestaande uit acht komkommertelers. “Op die manier hielden we de connectie met de praktijk. Maar vooral ook de discussies tussen de telers en onze teeltman Bram Rongen hielpen ons verder.”
Volgens Mark Meijers was dit ook een belangrijke succesfactor van het project. “En er is echt naar de ondernemers geluisterd. Dit samenspel heeft heel goed gefunctioneerd en letterlijk zijn vruchten afgeworpen.”

‘Next step’ zetten
Toch is er nog werk aan de winkel, benadrukt Vliex. “We hebben laten zien dat deze manier van telen potentie biedt. Maar om deze aanpak echt klaar te stomen voor de praktijk, moet het rendement worden verbeterd, de energiekosten per eenheid product moeten omlaag. Dan is het voor telers ook mogelijk om de benodigde investeringen en systemen terug te verdienen.”
Volgens de Botany-directeur moet het mogelijk zijn om het rendement te optimaliseren door de verhouding tussen de input van gas en elektriciteit aan te passen. “Wanneer er meer elektriciteit was ingezet – circa 140-150 kW/m2– hadden we er qua efficiency en hoeveelheid product mogelijk meer uit kunnen halen. Tegelijkertijd kan de inzet van gas verder worden gereduceerd, naar 5-6 m3/m2. We denken nu dat dit de optimale verhouding is tussen input en productie. Dit gaan we komende winter hopelijk onderzoeken in een vervolgproef. Ook willen we dan nog intensiever gaan schermen en kijken hoe we de verdamping van de plant kunnen reduceren. Dit laatste leidde namelijk tot de grootste verliezen. Kortom: om deze aanpak ook financieel te kunnen rondrekenen, moeten we nog een ‘next step’ zetten. En daarvoor hebben we als sector ook tijd en budget nodig..”

Opmars naar elektrisch telen
Teler en BCO-lid Thom van Mullekom van Multigrow Grashoek zegt zeer positief terug te kijken op het project. “In het begin hadden we als telers echt onze twijfels, hadden we zoiets van: wat hebben ze nu weer bedacht? Maar de gestelde doelen bleken wel degelijk haalbaar. Dit kwam mede doordat de onderzoekers de doelstellingen heel nauwgezet in het oog hielden. Daarnaast hield Plant Lighting continu bij in hoeverre de huidmondjes openstonden. Op basis hiervan werd bepaald of extra buisinzet überhaupt nodig was om de plant te activeren. Dat toonde aan dat dit lang niet altijd noodzakelijk bleek, terwijl wij als komkommertelers daar dikwijls wel van uitgaan. Er is ook gekeken naar de meeste efficiënte manier van gewasactivatie in combinatie met het Air&Energy-systeem. Om die reden werd ervoor gekozen om de groeibuis het eerste net te maken, terwijl dit traditioneel de buisrailsystemen zijn.”
Van Mullekom plaatst nog wel de kanttekening dat de doelstellingen werden gerealiseerd in een onderzoekskas. “En dat is toch anders dan een praktijksetting. Dat is nog wel iets waar we kritisch naar moeten kijken. Daarnaast zie ik dit project als een opmars naar volledig elektrisch en gasloos telen. Vervolgprojecten moeten hier verder vorm aan geven.”

Het project werd mogelijk gemaakt door de gewascoöperatie Komkommer en Kas als Energiebron, het programma vanhet Ministerie van LNV en  Glastuinbouw Nederland. Projectpartners waren BASF Nunhems, Biotalys, Enza Zaden, Grodan, Maurice, Mertens, More, NovaCropControl, Plant Lighting, Ridder, Rijk Zwaan, Royal Brinkman en Signify.

Meer nieuws licht