Chrysantenteelt met insectengaas in luchtramen goed mogelijk met behulp van HD-nevel

Sinds eind 2021 wordt er op drie chrysantenbedrijven én een gerberabedrijf voor het eerst geteeld met insectengaas in de luchtramen en hoge druk nevel. Om de ervaringen hiermee voor de rest van de telers/praktijk beschikbaar te krijgen zijn klimaat en teeltresultaten op die bedrijven gedurende 2022 gemonitord. Vanuit Kennis in je Kas en in samenwerking met de gewascoöperatie Chrysant verzorgde Van Iperen de monitoring op het gebied van gewasbescherming. Welke invloed had het verminderen van de invlieg van insecten op het IPM-systeem, dat in de kassen uitgevoerd wordt? Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van de monitoringscamera’s van PATS.

De monitoring op het gebied van klimaat werd gefinancierd door Kas als Energiebron en uitgevoerd door Delphy en Wageningen University & Research Glastuinbouw. De klimaatdata van de bedrijven die insectengaas hebben geïnstalleerd werden vergeleken met collega-bedrijven in de buurt zónder insectengaas. Tevens werden alle bedrijven met gaas ook onderling vergeleken. In dit verslag wordt een aantal typische momenten besproken.

In 2022 was 19 juli de warmste dag van het jaar,  met een buitentemperatuur van ruim 36 graden, zowel in het Westland als in de Bommelerwaard. Daarnaast waren week 24 en week 32 weken met de hele week zomerse temperaturen. In deze warme periodes bleek dat de bedrijven met insectengaas  niet in de problemen kwamen als gevolg van een te lage ventilatiecapaciteit door het gaas in de luchtramen. Dat blijkt ook uit de twee onderstaande temperatuurgrafieken van 19 en 20 juli. De toevoeging mg (= met gaas) achter de bedrijfsnaam geeft weer dat het een bedrijf betreft met insectengaas. Verder zijn de kastemperatuur-lijnen samengesteld als gemiddelde van alle klimaatafdelingen van het betreffende bedrijf. 

Kastemperatuur onder controle
Dat blijkt ook uit de twee temperatuurgrafieken van 19 en 20 juli (zie bijlage). De toevoeging mg (= met gaas) achter de bedrijfsnaam geeft weer dat het een bedrijf betreft met insectengaas. Verder zijn de kastemperatuurlijnen samengesteld als gemiddelde van alle klimaatafdelingen van het betreffende bedrijf. 
In beide afbeeldingen is te zien dat op 19 juli de kastemperatuur gemiddeld op de bedrijven met insectengaas prima onder controle bleef. Soms zelfs beter dan op de bedrijven zonder insectengaas. In de warme weken 24 en 32 lagen de resultaten in dezelfde lijn als in dit voorbeeld op 19 juli te zien is. Dat is te zien in de derde en vierde rij afbeeldingen in de bijlage.

Extra grote luchtramen
In de afbeeldingen is steeds te zien dat het bedrijf Rodalin1mg overdag beduidend koeler weet te blijven dan alle andere bedrijven. Dit in 2021 nieuw gebouwde bedrijf heeft met het oog op het insectengaas gekozen voor extra grote luchtramen, 2 x 1,66 m per 5.00 m vakmaat, in plaats van het gebruikelijke afmeting van 2 x 1,25 m. Dat helpt enorm. Dit bedrijf blijft overdag verreweg het koelste van alle bedrijven en heeft de minste raamstanden nodig. Bij een lagere raamstand is er door de grote luchtramen meer luchtuitwisseling mogelijk.  

HD nevel
Alle bedrijven met insectengaas hebben ook een Hoge Druk nevelinstallatie geïnstalleerd. Dit zorgt voor koeling van de kaslucht en voor het verhogen van het vochtgehalte. Per m3 bevat lucht met een hoger vochtgehalte meer energie. Daardoor is er dus minder volume luchtuitwisseling nodig om dezelfde energie uit de kas af te voeren. Bovendien zorgt het hogere vochtgehalte voor een groter enthalpie-verschil met de buitenlucht, waardoor de drijvende kracht voor de luchtuitwisseling groter is. Dit is ook positief voor het beheersen van de temperatuur.

Luchtvochtigheid hoger
Door de aanwezigheid van het insectengaas én het gebruik van de HD nevel zijn de vochtgehaltes, in de vorm van RV en AV, overdag op de bedrijven met insectengaas hoger dan op de bedrijven zonder insectengaas. Zie als voorbeeld hiervan rij 5 en 6 met grafieken.  
De grafiek geven de gemiddelde waardes van RV en AV weer van de 7 dagen in week 24 én van alle klimaatafdelingen per bedrijf. De bedrijven met mg achter hun naam hebben insectengaas.
In de zomer overdag telen met een hogere luchtvochtigheid is positief voor de groei. Vanuit de HNT-kennis is bekend dat dan de huidmondjes verder open zullen staan, waardoor beter CO2 opgenomen kan worden en dus meer fotosynthese mogelijk is. Daarnaast kan je verwachten dat er door het lagere ventilatievoud mét insectengaas minder CO2 verliezen optreden.

Eindconclusies
De eindconclusies van het monitoringsproject zijn:

• Telen met insectengaas + HD nevel is heel goed mogelijk. Er hoeven geen problemen verwacht te worden ten aanzien van te hoge dagtemperaturen. Dit geldt voor de gebruikte gaasmaten, (kleinste was 0.4*0.7 mm) en bij normale luchtraamafmetingen;
• Het gebruik van een Hoge Druk nevel installatie is bij toepassing van insectengaas wel wenselijk;
• Bij nieuwbouw is het installeren van extra grote luchtramen te overwegen;
• Door hogere RV en AV-waardes met insectengaas én met HD nevel is extra groei mogelijk. Dit is niet met metingen geverifieerd.

Vervuiling van het gaas
De bedrijven met insectengaas hebben allemaal ervaren dat het gaas redelijk snel vervuild raakt en daarom jaarlijks schoongespoten zal moeten worden. Dit is een flinke klus, die bovendien uitgevoerd moet worden bij 100% raamstand en dus gepland zal moeten worden in de periode mei-oktober.

Luchten in winter en voorjaar
Met insectengaas in de luchtramen moet bij geringe gewenste ventilatie rekening worden gehouden met een zekere mate van minimale raamstand om tot enige ventilatie te komen.

Navolging
Op dit moment wordt er een nieuwgebouwd bedrijf opgeleverd, waarin ook insectengaas geïnstalleerd is. Tevens hebben meerdere bestaande bedrijven plannen om in 2023 insectengaas in hun bestaande kas te installeren. De bedrijven die hun nek uitgestoken hebben met deze investering vinden dus navolging. Het is fijn om dat te kunnen constateren.